Adet öncesi yaşadığınız, hayat kalitenizi, iş, aile ve sosyal yaşamınızı bozabilen, fiziksel ve ruhsal bir dönemdir. PMS, adetinizden bir veya iki hafta önce başlar ve adet döneminiz başladığında genelde1-2 gün içerisinde sona erer. Bunlar, döngüden döngüye farklılıklar gösterebilir ve artan stresle kötüleşir. Kendini ifade etmekte güçlük çeken kadınlarda ve kapalı, baskıcı toplumlarda fiziksel semptomlarda artış izlenir.
PMS de yaşanan duygusal semptomların daha yoğun olduğu , PMS’nin daha ciddi formu Premenstrüel Disforik Bozukluk (PMDD) olarak adlandırılır. PMDD ‘de şiddetli adet öncesi ruh hali dalgalanmaları, depresyon , sinirlilik veya anksiyete (fiziksel semptomlar olsun veya olmasın) ve öfke mevcuttur . Psikiyatrik tedavi gerektirebilir.
Yapılan çalışmalar kadınların neredeyse %90’ının , her adet döngüsünde , PMS nin en az 1 semptomunu yaşadığını göstermiştir.Yaş arttıkça şiddeti azalmaktadır. Migren, astım ve diyabet gibi bazı hastalıkların şiddetini arttırmaktadır.
Belirtileriniz gerçekten PMS mi?
PMS bazen başka bir durumdan kaynaklanıyor olabilir. Doğru tedaviyi alabilmeniz için belirtilerinize neyin neden olduğunu bilmek önemlidir. Belirtilerinizin PMS olup olmadığını öğrenmenin en iyi yolu adet döngünüzü arka arkaya en az 3 tur takip etmektir. PMS teşhisi için en az 3 adet döneminizde belirtilerin ortaya çıkması gereklidir.
Nedeni?
PMS ‘nin kesin nedeni ortaya konamamıştır. Yumurtlamayı baskılayan hormonların kullanımı, bu belirtilerin azalmasını sağlamaktadır. Buna göre PMS, üreme hormonları, stress hormonları ,bu hormonlardaki dengesiz salınım veya değişime duyarlılık, bu hormonların sinirlerde iletimi sağlayan bazı maddelerle (GABA , serotonin)olan bağlantısı ile ilişkili olabilir. Bunun dışında psikososyal ve kültürel faktörler (adet dönemi hakkındaki yanlış öğretiler, negatif görüşler, cinsel taciz, gebelik korkusu ya da gebe kalamama endişesi vs) ,yaşanılan stress (fiziksel ya da duygusal stress , altta yatan mevcut anksiyete bozukluğu veya diğer psikiyatrik bozukluklar) beslenme bozuklukları, vitamin ve mineral eksiklikleri diğer nedenler arasında sayılır.
Yaygın fiziksel belirtiler
- Şişkinlik, kiloalma
- Yorgunluk, halsizlik, enerji düşüklüğü
- Baş ağrısı
- Kramplar, kas ve eklem ağrıları, bel ağrısı
- Memelerde hassasiyet ve büyüme
- İştah artışı (Özellikle tatlı veya tuzlu gıdalara karşı)
- Çok fazla veya çok az uyku
- Cinsel isteksizlik
- Kabızlık veya ishal
- Sıcak basmaları
- Duygusal Belirtiler
- Üzüntü veya depresif ruh hali
- Öfke, sinirlilik, saldırganlık
- Endişe
- Değişken duygu durumu
- Konsantrasyon güçlüğü, unutkanlık
- Yalnız kalma isteği, sosyal hayattan uzaklaşma
PMS’i hafifletmeyi sağlayan öneriler, tedavi şekilleri
Yaşam stilinizde değişikler yapmak
Sürücü koltuğundasınız ve bu süre içinde sağlığınızı iyileştirmek için harika bir konumdasınız. Tatlı ya da tuzlu gıdalara karşı iştah artışınızı dizginleyin ve dengeli beslenmeye çalışın. Kafein , nikotin ve alkol tüketiminizi kısıtlayın .
Kahve yerine bol bol su için ve tuzu azaltın . Böylelikle mevcut ödeminiz de azalacaktır.
Protein oranı yüksek, vitamin ve mineral içeriği güçlü gıdalardan beslenin .
Egzersiz yapın ve bol miktarda dinlenmeye özen gösterin.
Meditasyon ya da yoga stresinizi azaltmaya yardımcı olacaktır.
Pozitife odaklanın ve derin bir nefes alın.
PMS ile mücadele etmeyi öğrenin ve güçlü yaşam enerjinizin azalmasına izin vermeyin.
2-3 ay bunları denedikten sonra , halen ağır semptomlarınız varsa doktorunuzla konuşun .Kısa süreli antidepresanlar ya da düşük doz doğum kontrol hapları kullanımı önerilebilinir. Bitkisel ya da tamamlayıcı tedaviler PMS’inizi azaltmaya ya da hafifletmeye yardımcı olabilir.
İlaç tedavileri
SSRI (selektif serotonin geri alım inhibitöreri) fiziksel ve duygusal belirtilerin hafiflemesine yardımcı olabilir. Sadece PMS semptomlarının bulunduğu dönemde kısa süreli ya da sürekli kullanım önerilebilinir.
Düşük dozlu doğum kontrol hapları: Ağır PMS veya PMDD semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak bazı kadınlarda özellikle ilk kulanımına başlandığı dönemlerde ödem,meme hassasiyeti, baş ağrısı ve anksiyeteyi arttırabilir.
Östrojen bazı kadınlar için tek başına fayda sağlayabilir. Ancak östrojen progesteron almadan kullanıldığında rahim içi tabakasında (endometrium) kalınlaşmaya neden olabilir. Endometrial kanser riskini arttırır.
Fitoöstrojenler (bitkisel östrojenler) kulanılabilinir.
NSAİİ-İbuprofen ve Naproxen içeren ağrı kesiciler , özellikle dismenoresi (ağrılı adet görmesi ) olan olgularda çok işe yarar. Ancak ağrının en üst seviyeye çıkmasını beklemeden , hatta adetten 1-2 gün öncesinde düzenli olarak bu ilacı almaya başlamanın daha etkili olacağı unutulmamalıdır..
İdrar söktürücüler (Diüretikler) Spironolakton da bir diüretiktir. Eğer adet öncesi dönemde alınırsa ödem ve meme hassasiyeti şikayetini azaltabilir. Düşük hormonal içerikli doğum kontrol haplarında bulunan Drospirenon , ödem ve meme hassasiyetini gidermek için bir diüretik gibi hareket eder. Bu ilaç aynı zamanda ağır PMS veya PMDD belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir.
Daha az kullanılan ilaçlar; Bir beta bloker ilaç olan Propranolol , PMS ye bağlı migren veya baş ağrılarını tedavi etmek için kullanılabilinir. Danazol, östrojen üretimini azaltarak meme ağrısını hafifletebilir, sıklıkla reçete edilmez. Gonadotropin salıcı hormon agonisti (GnRH-a) ağır PMDD için son çare olarak kullanılabilinir. Bu ilaç adet döngüsünü durdurur ve menopoza benzer bir durum oluşturur. Ancak danozol Ve GnRH-a ciddi yan etkileri nedeniyle tedavide sıklıkla başvurulan ilaçlar değillerdir.
PMS için kullanılan tamamlayıcı terapiler
Bu tedavilerin çoğu, PMS için standart tedavi olarak düşünülmemelidir. Fakat şikayetlerinizin birkaçını azaltmakta yardımcı olabilirler . Genel olarak bu tedaviler güvenlidir ve rahatsız edici yan etkileri yoktur.
Herhangi bir vitamin, ot veya mineral takviyesi almadan önce doktorunuzla konuşun. Bunların aldığınız başka ilaçlarla etkileşimin olup olmadığını öğrenin.
Işık tedavisi (Bright light therapi)PMS semptomlarının bulunduğu günlerde ruhsal belirtilerin azalmasına yardımcı olabilir. Bunun dışında günümüzde, tüm gün güneş ışığından uzak, kapalı ortamlarda çalışmaya mecbur kadınların daha yoğun semptomlar yaşadığı ortaya konmuştur. Biraz ara verip , gün ışığına çıkıp hava almak , güneş görmek ve harek etmek iyi gelecektir.
Magnezyum ve Kalsiyum: Günlük en az 1000-1200 mg kalsiyum alımının PMS sıkıntılarını çok azalttığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Aynı şekilde bazı kadınlarda magnezyum takviyesi iyi sonuç vermiştir. Ancak kesin olarak kanıtlanmış değillerdir.
Vitamin E:PMS ile ilişkili meme hassasiyetinin azalmasına yardımcı olabilir.
B6 Vitamini
Black Cohosh: (Cimicifuga Racemosa)
Çinko (zinc): özellikle adet öncesi dönemde sıkıntı yaratan akneler için kullanılabilinir.
Vitex (agnus-castus veye chasteberry). Sinirlilik , öfke , meme hassasiyeti, şişkinl,k , kramp ve baş ağrılarını hafifletmeye yardımcı olur . Mide bulantısı, gastrointestinal rahatsızlık ve halsizlik olası yan etkilerindendir.
Ginkgo Biloba: Meme hassasiyeti ve şişkinliğin giderilmesinde etkilidir. Kilo alımını azaltır.
Evening primrose oil: Özellikle meme hassasiyetini azaltmada etkilidir.
Bitkisel Tedavi: Bitkisel tedavide kullanılan bazı bitkiler:
Tarçın , Zencefil Çayı, Keten Tohumu, Hayıt Ağacı Meyvesi (Chaste Berry-namus ağacı), Sarı Kantaron, Papatya çayı, yer elması, Çuha çiçeği yağı, Kadın otu (Black Cohosh), Melissa (oğul otu)